راهبرد توسعه صنعت پالایش: ارتقاء یا احداث پالایشگاه؟

پس از خروج ایالات متحده از برجام و اعمال تحریم‌های جدید، روند صادرات نفت خام و میعانات گازی ایران به سرعت نزولی شد و بخش زیادی از درآمدهای ارزی کشور از دست رفت. از آنجا که صادرات فرآورده‌های نفتی با توجه به نیاز کشورهای مجاور، همانند نفت خام و میعانات گازی دچار آسیب عمده نشد، فرصت تبدیل نفت خام و میعانات گازی به فرآورده‌های نفتی در جهت افزایش تولید نفت برای تقاضای داخلی و بازگشت درآمدهای ارزی از طریق صادرات فرآورده، مطرح شد. برای تولید نفت خام و میعانات گازی همانند گذشته، نیاز است تا چندین پالایشگاه با سرمایه‌های میلیارد دلاری تأسیس شود تا بتوان از سال ۱۴۰۵ به بعد، بخشی از نفت خام و میعانات گازی تحریم‌شده را به شکل فرآورده‌های نفتی صادر کرد.

با توجه به گزارش‌های مراجع معتبر بین‌المللی، برای تأسیس یک پتروپالایشگاه مبتنی بر خوراک نفت خام با ظرفیت ۲۰۰ هزار بشکه در روز، بین ۳ تا ۵ میلیارد دلار سرمایه نیاز است که بر مبنای نرخ ارز ۲۰ هزار تومان، معادل ۶۰ تا ۱۰۰ هزار میلیارد تومان می‌شود. لذا اگر بنا بر استخراج نفت خام جدید و صادرات آن از مجرای پالایشگاه‌ها به صورت فرآورده باشد، هزینه سرمایه‌گذاری بسیار زیادی لازم است. این در حالی است که ۹ پالایشگاه نفت کشور، خود نیازمند سرمایه‌گذاری‌های بزرگ در جهت ارتقای واحدهای فعلی است.

نازل بودن سطح فناوری در پالایشگاه‌های نفت خام کشور، سبب شده است که نفت کوره که یک محصول ارزان‌تر از نفت خام است، بخش زیادی از فرآورده‌های پالایشی کشور را به خود اختصاص دهد. در حال حاضر و پس از راه‌اندازی پالایشگاه ستاره خلیج فارس که نفت کوره بسیار کمی تولید می‌کند، حدود ۲۳% از محصولات پالایشی کشور را نفت کوره تشکیل می‌دهد.